Ouder & Wijzer | Mantelzorg

Hoe ouder wij worden, des te groter is de kans dat wij mantelzorger van een naaste worden. Onze ouders worden oud, soms ziek, en langzamerhand, soms zelfs onbewust, nemen kinderen steeds meer taken over. Ook in een relatie kan de man of de vrouw ziek worden en de gezonde wederhelft steeds meer taken overnemen. Vaak begint een rol- en taakverandering als het om huishouden of administratie gaat.

Volgens de definitie zijn mantelzorgers mensen die langdurig (langer dan 3 maanden), intensief (meer dan 8 uur per week) en onbetaald voor iemand zorgen vanuit een persoonlijke relatie. Maar veel mantelzorgers zien zichzelf niet als mantelzorger.

Een voorbeeld is dat van een mantelzorger die vertelde dat zij in haar 75e levensjaar pas ontdekte dat zij haar hele leven eigenlijk al mantelzorger was en dat zij zich dit niet eerder gerealiseerd had. Deze mevrouw zorgde als oudste van een groot gezin al jong voor het gezin, omdat haar moeder, naar later bleek, een ernstige spierziekte had. Ze trouwde, maar tijdens de bevalling van haar eerste dochter bleek, dat haar dochter te weinig zuurstof gehad had, waardoor zij ernstig beperkt is gebleven en nog altijd veel zorg en aandacht vraagt. Een week voordat haar man met pensioen ging kreeg haar man een zwaar hartinfarct en is daar niet meer goed van hersteld, waardoor de vrouw met extra mantelzorgtaken geconfronteerd werd.

Jong en mantelzorg

Het beeld van de mantelzorger als iemand op leeftijd is niet altijd juist. Er zijn ook veel jonge mantelzorgers. Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren tot en met 24 jaar die opgroeien met een gezinslid dat chronisch ziek, dan wel gehandicapt is, of een psychische aandoening heeft. Maar liefst een op de vijf kinderen groeit op met een zorgsituatie binnen een gezin.

Verborgen mantelzorg

Soms kan de mantelzorgrol lang verborgen zijn. Bijvoorbeeld als het om beginnende dementie gaat. Vaak heeft de buitenwacht niet door dat er achter de voordeur veel mis gaat. Veel partners van dementerenden vinden het moeilijk, vanuit een stuk schaamte, om hierover te praten. Daarnaast is er ook vaak en veel verborgen mantelzorg rondom iemand die bekend is met een psychiatrische aandoening. Zowel de patiënt, maar zeker ook de mantelzorger hebben dan vaak veel last van onbegrip uit de omgeving. Onwetendheid met betrekking tot het thema speelt hierbij ook een rol.

Is mantelzorg zwaar?

Mantelzorg wordt zwaar als de mantelzorger zelf ook ziek wordt of steeds over eigen grenzen heen gaat. Heel vaak belanden mantelzorgers bij de huisarts met extreme vermoeidheid ten gevolge van te weinig nachtrust, of het altijd alert en beschikbaar zijn. Soms kan een claimend gedrag van de zieke ook een zware wissel trekken op de mantelzorger.

Wanneer er geen ondersteunend netwerk om de mantelzorgers heen staat, kunnen mantelzorgers zich erg eenzaam voelen. Veel mantelzorgers hebben niet veel nodig als het gaat om een stuk verlichting van de mantelzorg. Zo kan het voor de één al voldoende zijn om een keer per week een lange wandeling te maken als er iemand bij de zieke aanwezig is. Voor de ander kan een paar dagen dagopvang voor de zieke al voldoende zijn om het langer zorgen vol te houden.
Daarnaast geven mantelzorgers vaak zelf aan dat met name het regelen van zorg en de hulp vanuit verschillende loketten en instanties en formulieren hen veel stress bezorgen.
Vaak is het ook verwonderlijk hoe lang veel mantelzorgers een zware taak volhouden. Vaak hoor je dat na het overlijden van de zieke de mantelzorgers zeggen dat het heel moeilijk en zwaar was maar dat ze er absoluut geen spijt van hebben. Het is de liefde voor de zieke en de geschonken kracht die het mogelijk maakte. Zorgen voor iemand waar je van houdt, geeft ook veel voldoening.

Soms zijn mantelzorgers ook verbaasd over de verborgen kwaliteiten als het gaat om het ‘mantelzorgen’. Mooi om te zien dat veel mantelzorgers dan vaak ook vrijwilliger worden wanneer de zorgtaak voorbij is. Dat zijn vaak de vrijwilligers die beschikken over veel invoelend vermogen en daarom juist goed kunnen aansluiten bij andere mantelzorgers. En dat is prachtig!

Tips voor Mantelzorgers:

1. Wees open
   Praat en betrek uw omgeving bij de zorg die u heeft. Benoem waarbij u hulp nodig hebt en waaraan u behoefte heeft.
   
   
2. Neem ook tijd voor uzelf
   Voor iemand zorgen is een mooi teken van liefde, maar kan ook heel moeilijk en vermoeiend zijn. Om de zorg vol te houden heeft u ook rust en ontspanning nodig. Neem tijd voor uzelf en voel u daar niet schuldig over. Als u veel plezier haalde uit bijvoorbeeld uw groentetuin of zangvereniging, blijf dat dan ook doen.
   
   
3. Blijf in contact met uw familie en vrienden
   Het is belangrijk dat mensen in uw omgeving weten voor welke zorgtaak u staat, houdt hen op de hoogte en probeer hen erbij te betrekken. Dat zorgt voor begrip en voorkomt dat u vereenzaamt.
   
   
4. Durf hulp te vragen
   Bijna in iedere gemeente in Nederland zijn Mantelzorgconsulenten of professionals die mantelzorgers ondersteunen. Voor een luisterend oor en het regelen van zorg kunnen zij u goed helpen. Ook vrijwilligers kunnen veel betekenen voor mantelzorgers. In veel kerken zijn vrijwilligers die een helpende hand kunnen bieden. Op een aantal plekken in Nederland zijn ook afdelingen van de NPV, met vrijwilligers die mantelzorgers kunnen ontlasten. Hulp vragen is geen teken van zwakte. Wijs aangeboden hulp ook niet te snel af.
   
   
5. Blijf in beweging
   Een dagelijkse wandeling is goed voor ons brein en onze lichamelijke conditie.
   
   
6. Zorg dat u op de hoogte bent van het ziektebeeld
   U bent als mantelzorger meestal niet opgeleid om intensief voor iemand te zorgen. Naast de lichamelijke zorg die iemand nodig heeft, kan het ook zijn dat er een karakterverandering speelt. Dat kan voor mantelzorgers erg confronterend zijn en soms voor de omstanders onzichtbaar. Zoek hulp om daar ook een nieuwe weg in te vinden.
   
   
7. Zoek naar nieuwe activiteiten die nog wel mogelijk zijn
   Als u geen vakanties meer samen kunt doen, kijk dan of u er in uw eigen omgeving wat meer op uit kunt. Bij mooi weer naar een terrasje gaan kan ook een nieuwe vorm van ontspanning zijn. Koop wat vaker een bos bloemen voor uzelf!
   
   
8. Let op neerslachtige gevoelens
   Wanneer u als mantelzorger erg vermoeid bent, neerslachtig, piekert, slecht slaapt, snel huilt of snel geïrriteerd bent, is het goed dat u daarover ook praat. Een afspraak met uw huisarts is dan ook echt aan te bevelen.
   
   
9. Geef teleurstelling ruimte
   Ieder mens heeft verwachtingen van andere mensen. Soms kunt u als mantelzorger erg teleurgesteld zijn in mensen van wie je hulp had verwacht. Maar wees ook verrast en dankbaar voor de mensen die wel op uw pad komen. Teleurstelling kan ook gaan over hoe u dacht samen oud te worden en als dat anders loopt, dan is het begrijpelijk dat u daarom bedroefd bent.
   
   
10. Pastorale zorg
    Als mantelzorger kunnen we soms zo druk, vermoeid en vol met zorgen zijn, dat we geen ruimte ervaren om de Heere te zoeken. Ook u heeft als mantelzorger deze hulp en bijstand bijzonder nodig. Vraag daarin ook om hulp van uw predikant of ouderling in uw gemeente. Soms zijn mantelzorgers verrast over de kracht en energie die zij gekregen hebben om de zorg vol te kunnen houden. Dan is het mooi als we terugkijken en erkennen dat we deze zware zorgtaak vol hebben kunnen houden door Hem en met Hem Die ons leven in Zijn hand heeft.

Dit artikel is geschreven door Arianne Diepeveen - Baas, consulent Thuishulp bij de NPV.

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN DE BROCHURE OUDER & WIJZER VAN RMU SENIOR, UITGAVE 2020.