Ouder & Wijzer | Nadenken over het levenseinde

“Jonge mensen kunnen sterven, oude mensen moeten sterven.” Het is een zin die nogal eens klinkt. Een indringende zin. Juist als we ouder zijn is het goed over onderwerpen na te denken die het levenseinde aangaan. Hoe aangrijpend dat ook is. Of misschien júist omdat het zo aangrijpend is. In dit hoofdstuk worden een aantal onderwerpen beschreven die het levenseinde betreffen.

Wilsverklaring

Nadenken over het moment dat u misschien niet meer in staat bent om zelf keuzes te maken kan moeilijk zijn. Misschien heeft u daar ook helemaal geen behoefte aan.
Toch kan het goed zijn om, als u (nog) gezond bent, na te denken over vragen die betrekking hebben op een levensfase waarin u mogelijk niet meer bekwaam bent om (medische) beslissingen te nemen, bijvoorbeeld door dementie.

In een schriftelijke wilsverklaring geeft u aan wat u wilt dat er gebeurt, wanneer u dat zelf niet meer duidelijk kunt maken. Deze verklaringen gaan meestal over medische zorg. Daarnaast zijn er verklaringen waarin u iemand als uw vertegenwoordiger kunt aanwijzen. Deze vertegenwoordiger is gerechtigd om namens u met de arts te overleggen en uw medisch dossier in te zien. In alle gevallen is het belangrijk dat uw (huis) arts en familie op de hoogte zijn van uw wilsverklaring. Bij de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV) kunt u tegen een vergoeding en bij lidmaatschap van deze organisatie een verklaring aanvragen. Deze NPV-Levenswensverklaring is gebaseerd op het Bijbelse beginsel dat het leven waardevol is en bescherming verdient. Goed om te weten is dat u voordat u deze Levenswensverklaring aanvraagt, kijkt en bepaalt wie u kan vertegenwoordigen op het moment dat u wilsonbekwaam bent. Kijk ook op www.npvzorg.nl/levenswensverklaring.

Bijbelse visie op medisch ethische onderwerpen

De Werkgroep Gewetensbezwaar van de RMU geeft ook achtergrondinformatie, Bijbelse visie en ontwikkelingen op diverse medisch-ethische onderwerpen. Denk daarbij aan onderwerpen zoals complementaire zorg, niet-reanimeren, inenten, niet instellen van een behandeling en meer. Kijk voor informatie op www.gewetensbezwaar.nl. 

Orgaandonatie

Per 1 juli 2020 is de donorwet veranderd. Deze wet geldt voor iedere Nederlandse burger vanaf 18 jaar die bij een Nederlandse gemeente staat ingeschreven en houdt in dat iedereen een keuze moet maken of hij/zij wel/geen donor wil zijn (4 mogelijkheden). Als u na ontvangst van enkele brieven over uw donor registratie niets invult, dan komt bij uw naam te staan: “Geen bezwaar tegen orgaandonatie”. (Zie de website www.donorregistratie.nl).

Rond deze verandering heeft de RMU sector Gezondheidszorg & Welzijn meerdere themabijeenkomsten georganiseerd waar Mark van Opijnen (arts in opleiding) in zijn lezing inging op de medisch ethische kant van orgaandonatie. Vanzelfsprekend kwam daarbij het onderwerp ‘hersendood’, een proces meteen onomkeerbaar punt, aan de orde.

Hersendood

Bij een persoon die hersendood is, zijn de functies van de hersenen, hersenstam en het verlengde merg volledig en onherstelbaar verloren. Door beademing lijkt het echter dat zo’n persoon nog leeft. Dr. H.J. Agteresch schrijft hierover in zijn boek ‘Als grenzen vervagen’ dat in dit geval “een scheiding is opgetreden tussen de eenheid van lichaam en geest. Het is niet meer mogelijk te functioneren als één geheel. Daarom kan er ook niet meer gesproken worden over een wezen, over een mens. Ook al klopt het hart nog door (met de hulp van beademingsapparatuur), toch bevindt een hersendode zich in een situatie voorbij het intreden van de dood. Hersendood betekent de dood van de persoon.”. “(…) Alle therapie móét dan ook gestaakt worden. Het beademingsapparaat moet uitgezet worden. Want een dode mag niet als een schijnlevende behandeld worden.”

Waarom orgaandonatie

Er is een flinke wachtlijst van patiënten die wachten op één of meerdere organen. Met ca. 265 donoren per jaar worden ruim 750 levens gered. De kans om zelf een donororgaan nodig te hebben, is veel groter dan de kans om na je overlijden donor te kunnen worden, aldus Van Opijnen. Slechts 1:10.000 mensen die overlijden kan namelijk donor worden. Er wordt nogal eens gezegd dat als je donor bent er eerder wordt gestopt met behandeling. Is dat zo? Daarover is Van Opijnen duidelijk: beslist niet! Artsen hebben de plicht om het leven van hun patiënten te redden als dat kan. Het Donorregister wordt pas geraadpleegd als iemand overleden is.

Kwetsbaar

Doordat bij orgaandonatie leven en dood bij elkaar komen, is dit onderwerp zo kwetsbaar. In de Bijbel is geen duidelijk antwoord te vinden op de vraag of alles mag wat kan. Enerzijds moeten we de waarde van het lichaam niet onderschatten. Je bent tenslotte eigendom van de Schepper, tijdens en na het leven. Het lichaam dienen we dus met eerbied te behandelen. Anderzijds wordt in de Bijbel ook gesproken over de vergankelijkheid van het lichaam dat tot stof zal wederkeren.

Persoonlijke keuze

Bent u voor of tegen orgaandonatie? Dat is echt een persoonlijke keuze. En iedere keuze dienen we te respecteren. Van Opijnen pleit wel voor een keuze op basis van feiten.
De één is veel bezig met het maken van de keuze, een ander denkt er (liever) helemaal niet over na. Behoort u tot die laatste groep? Stel uzelf dan eens de volgende vragen:

1. Wil ík een orgaan ontvangen, wanneer ik dat nodig zou hebben?
2. Kan ik principieel tegen orgaandonatie zijn als ik zelf wel met iemand anders orgaan gered wil worden als dat nodig is?

Nalatenschap

Wellicht heeft u al over uw nalatenschap nagedacht en is een testament reeds opgesteld. Zo niet, dan is het aan te raden om daarmee aan de slag te gaan. In deze brochure vindt u een hoofdstuk over ‘Nalatenschap’. Voor meer informatie daarover verwijzen wij u graag naar dit specifieke hoofdstuk over nalatenschap.

Overlijdensbericht en begrafenis

In het Reformatorisch Dagblad van 13 juni 2019 schreef Ds. D. Visser, emeritus predikant in de Christelijke Gereformeerde Kerken, een artikel over het opstellen van de rouwadvertentie. Daarin geeft hij een advies: “Maak vandaag of morgen voor uw eigen overlijden een conceptbericht, samen met uw vrouw of man, of met iemand anders. Dat heeft twee voordelen: U moet nadenken over uw eigen dood, in relatie tot uw familie, maar vooral tot de Heere. En u hebt de tijd om een zorgvuldige tekst op te stellen.”

Dit geldt ook voor uw begrafenis. Als u uw wensen daarover kenbaar maakt aan uw geliefden kan dit rust en duidelijkheid geven bij uw nabestaanden op het moment dat u komt te overlijden. Daarnaast kan het onenigheid voorkomen als uw nabestaanden een andere levensstijl hebben die niet aansluit bij die van u.

Het vastleggen van de laatste wensen met betrekking tot de begrafenis kunt u verwoorden in een wilsbeschikking. Christelijke Begrafenisonderneming P.H. van de Leer biedt een gratis wilsbeschikking ‘Mijn laatste wensen’ aan.

Dit hoofdstuk is geschreven door Marjolein van Helden, medewerker Communicatie bij de RMU.

Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaaktvan de websites www.donorregister.nl, www.rd.nl en de lezing van Mark van Opijnen, gehouden tijdens themabijeenkomsten van de RMU sector Gezondheidszorg & Welzijn in 2019.

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN DE BROCHURE OUDER & WIJZER VAN RMU SENIOR, UITGAVE 2020.