Ouder & Wijzer | Vrijwilligerswerk en aansprakelijkheid

In Nederland en misschien nog wel meer in christelijk Nederland kennen we veel vrijwilligers. Mogelijk bent u ook vrijwilliger, bij de kerk of de plaatselijke kringloopwinkel. Ook binnen de zorg en de sport zijn veel vrijwilligers actief. Als u vrijwilliger bent, is het goed om te weten wat uw rechten en plichten zijn. Uiteraard bent u geen vrijwilliger om een geschil te krijgen, maar u weet nooit wat er onverhoopt op u afkomt.

Wat is een vrijwilliger?

Als eerste is het van belang om vast te stellen wanneer er sprake is van een vrijwilliger. Het is iemand die op vrijwillige basis werkzaamheden verricht, buiten een dienstverband om. Een vrijwilliger is dan ook geen werknemer, waardoor het arbeidsrecht in principe niet van toepassing is.

Beginnen als vrijwilliger

Voordat u begint als vrijwilliger, is het verstandig om goed na te denken welk vrijwilligerswerk bij u past. Als u weet wat u wil, kan het handig zijn om ook bij een locatie te kijken. Het is een vervelende ervaring als u na een tijdje moet concluderen dat het werk of de locatie niet bij u past.

Vrijwilligersovereenkomst

Om over en weer geen verkeerde verwachtingen te hebben, is het goed om in een vrijwilligersovereenkomst afspraken te maken. Hierbij kan gedacht worden aan het soort werkzaamheden dat gedaan moet worden, een inwerktijd en begeleiding bij de werkzaamheden. Ook welke werktijden er gelden en wat te doen bij vakanties en ziekte. Het is ook verstandig om te vragen welke mogelijkheden er zijn voor scholing, uiteraard indien u daar zelf behoefte aan hebt. Soms is een handboek aanwezig waarin beschreven is wie wat doet, wat de verantwoordelijkheden zijn, hoe de organisatie is opgebouwd en welk escalatiekanaal gehanteerd moet worden bij excessen in de uitvoering van het werk.

Duidelijke afbakening van de werkzaamheden is voor beide partijen handig. Zo weet u goed wat er wel en niet van u verwacht mag worden. Vooral als u dat lastig vindt om aan te geven, is het verstandig om duidelijke afspraken vooraf te maken.

Een inwerktijd geeft de gelegenheid om te ervaren wat het werk inhoudt en of dit bij u past. Als vrijwilliger mag u in principe op elk moment stoppen, behalve als er een opzegtermijn in een vrijwilligersovereenkomst is afgesproken.
Een opzegtermijn geeft de organisatie de gelegenheid om een andere vrijwilliger te zoeken. Voor de vrijwilliger geeft het tijd om taken af te ronden en eventueel over te dragen. Als een opzegtermijn in een overeenkomst is afgesproken, moet u zich daar in principe aan houden.

In een overeenkomst kan ook bepaald worden hoeveel en op welke wijze vrijwilligers inspraak hebben.
Met name als er veel vrijwilligers zijn, is het van belang dat deze op een georganiseerde wijze inspraak hebben bij de organisatie. Het kan voorkomen dat er een geschillenregeling in de vrijwilligersovereenkomst staat. Dit is dan niet om vrijwilligers af te schrikken. Het is juist een regeling om ervoor te zorgen dat als er een geschil is, dit op een juiste wijze besproken en afgehandeld kan worden.

Vergoeding

Voor de werkzaamheden kan tussen de organisatie en de vrijwilliger afgesproken worden dat er een vergoeding tegenover staat. Hierbij zijn wel een aantal aspecten van belang. In principe ontvangt een vrijwilliger geen of een kleine vergoeding voor de werkzaamheden. Daarnaast kan er een vergoeding gegeven worden voor gemaakte kosten. Van belang is dat duidelijk aangetoond kan worden dat deze kosten ook daadwerkelijk gemaakt zijn. Dat betekent dus bonnetjes bewaren. De belastingdienst heeft bepaald dat werkzaamheden niet in het kader van eigen beroep gedaan mogen worden.

Als er sprake is van een vrijwilligersvergoeding, kan deze onbelast zijn. Er moet dan voldaan zijn aan de zogenoemde vrijwilligersregeling. In 2024 is dat maximaal € 5,-50 per uur met een maximum van € 210,- per maand en € 2100 per jaar. Kijk ook eens op de website van de Belastingdienst (www.belastingdienst.nl) Als er meer vergoed wordt, is dit belastbaar voor de loon- en inkomstenbelasting. Er moet dan belasting worden ingehouden op de vergoeding.

Aansprakelijkheid

Wat als er iets mis gaat tijdens het doen van vrijwilligerswerk? Hierbij kan gedacht worden aan schade bij de vrijwilliger en schade door de vrijwilliger. Allereerst schade bij de vrijwilliger.

Uiteraard is het vervelend als er door het doen van vrijwilligerstaken schade ontstaat. Deze schade kan zo groot zijn, dat goed gekeken moet worden wie er aansprakelijk gesteld kan worden. Op de website www.vrijwilligerswerk.nl is meer informatie te vinden. In principe kan de organisatie aansprakelijk gesteld worden als er reguliere opdrachten uitgevoerd moeten worden.

Van belang is dan dat de organisatie ook invloed heeft op hoe het uitgevoerd wordt. De organisatie is verplicht om ervoor zorg te dragen dat dit veilig kan. Als er dan schade ontstaat, waarbij ook gedacht moet worden aan letselschade, kan de organisatie aansprakelijk gesteld worden. Voor de wettelijke basis wordt aansluiting gezocht bij de zorgplicht van de werkgever. Van aansprakelijkheidsstelling van de werkgever is geen sprake als de schade is ontstaan door opzet of bewust roekeloos handelen door de vrijwilliger, dit risico ligt dan bij de vrijwilliger. Organisaties kunnen een aansprakelijkheidsverzekering hiervoor afsluiten. Het is verstandig om hierover navraag te doen.

Als er tijdens vrijwilligerswerkzaamheden door u schade ontstaat, is het van belang of uzelf de schade moet vergoeden, uw eigen verzekering moet aanspreken of dat dit voor rekening en risico van de organisatie komt. Uiteraard moet opzettelijk toegebrachte schade zelf vergoed worden.
Afhankelijk van de situatie zal de vrijwilliger zelf verantwoordelijk zijn. Hoe meer het vrijwilligerswerk overeenkomsten vertoont met betaalde arbeid, hoe meer de organisatie aansprakelijk is voor schade die door vrijwilliger is aangebracht. Het is dan ook moeilijk te zeggen in hoeverre een vrijwilliger zelf verantwoordelijk en aansprakelijk is.

Bestuurder

Als u bestuurder bent binnen een organisatie, zijn de regels uit Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing, ook als u vrijwilliger bent. In principe is een rechtspersoon zelf aansprakelijk, behalve als er sprake is van onbehoorlijk bestuur. Een bestuurslid kan dan aansprakelijk zijn ten opzichte van de organisatie (intern), er kan zelfs sprake zijn van hoofdelijke aansprakelijkheid van bestuurders (extern). Als bestuurslid moet u zich hier dan ook bewust van zijn.

Vragen over vrijwilligerswerk?

De RMU kan u helpen bij vragen over vrijwilligerswerk, bijvoorbeeld als u problemen ervaart met een (vrijwilligers) organisatie. We kijken dan samen welke mogelijkheden er ter oplossing zijn.

Vrijwilligerswerk is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Er wordt op u gerekend!

Dit hoofdstuk is geschreven door Arine Post, jurist Individuele Belangenbehartiging bij de RMU.

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN DE BROCHURE OUDER & WIJZER VAN RMU SENIOR, UITGAVE 2020.