Handhaving wet DBA

Vraag een willekeurige persoon naar wat de datum 1 januari 2025 betekent, dan zal hij zeer waarschijnlijk zeggen dat het dan Nieuwjaarsdag is, de eerste dag van het nieuwe jaar. Vraag een willekeurige ondernemer naar de betekenis van deze datum, dan zal dat ook iets anders oproepen, namelijk de datum waarop de Belastingdienst gaat handhaven op schijnzelfstandigheid. Sinds de aankondiging dat de Belastingdienst strenger gaat handhaven, is er het nodige rumoer ontstaan, zowel bij de inleners/opdrachtgevers als de zelfstandige ondernemers.

Opdrachtgevers vragen zich namelijk massaal af of zij na 1 januari wel verder kunnen met de door hen ingehuurde zzp’ers. Toen in september 2024 werd aangekondigd dat er vanaf 1 januari 2025 actiever zou worden gehandhaafd, zijn met name opdrachtgevers kritischer gaan kijken naar de arbeidsrelaties met zelfstandigen. Het is niet precies bekend hoeveel zzp’ers te horen hebben gekregen dat hun opdracht gaat eindigen, maar uit een onderzoek van het platform boekhouder.nl zou blijken dat 1 op de 7 zzp’ers verwacht opdrachten te verliezen. Zelfs 1 op de 12 zzp’ers overweegt helemaal te stoppen.

Wet DBA
1 mei 2016 werd de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) ingevoerd. Het doel van deze wet was om de arbeidsrelatie tussen opdrachtgever en zelfstandige ondernemers duidelijker te maken en had ook als doel om schijnzelfstandigheid te bestrijden. Daarbij werd gebruik gemaakt van zogenaamde modelovereenkomsten, maar die bleken in de praktijk niet altijd even goed te werken. Al gauw kwam er vanuit ondernemend Nederland veel kritiek op deze wet. En de kritiek had effect: de handhaving van de wet werd opgeschort (zelfs meerdere keren), wat betekende dat er niet meer actief werd gecontroleerd en er geen boetes of naheffingen werden opgelegd, met uitzondering van situaties waarbij er sprake was van kwade opzet. Zoals gezegd komt aan het opschorten van die handhaving per 1 januari aanstaande een einde.

Handhaving in de praktijk
De Belastingdienst heeft aangegeven niet strenger te gaan handhaven, wel actiever. Verhalen dat er bij wijze van spreke op elke hoek van de straat een belastinginspecteur staat om ondernemers te controleren, klopt niet. Dat blijkt onder meer uit het feit dat het aantal personen dat zich bezighoudt met handhaving - zo rond de 80 - niet zal worden verhoogd. De handhaving door de Belastingdienst zal zich vooral richten aan de kant van opdrachtgevers. Als bij controle blijkt dat er sprake is van schijnzelfstandigheid, zullen opdrachtgevers een naheffingsaanslag loonheffing en boetes opgelegd krijgen. Hoewel actieve handhaving zal plaatsvinden, heeft de toenmalige staatssecretaris aangegeven dat de Belastingdienst in bepaalde gevallen terughoudend zal zijn en net als in de achterliggende jaren ondernemers aanwijzingen kan geven om de arbeidsrelatie aan te passen.

Een eventuele naheffing zal met terugwerkende kracht tot hooguit 1 januari 2025 plaatsvinden. Alleen bij kwade opzet of in situaties dat eerdere aanwijzingen door de Belastingdienst niet zijn opgevolgd, kan tot 5 jaar terug een correctie worden opgelegd. Voor dat laatste hoeven de meeste ondernemers overigens niet bang te zijn aangezien in het verleden maar weinig ondernemers aanwijzingen van de Belastingdienst hebben gehad.

Hoewel de handhaving dus aan de kant van de opdrachtgevers gaat plaatsvinden, zijn er ook veel zelfstandigen die bang zijn dat de Belastingdienst opeens bij hen op de stoep staat en naheffingen en boetes gaat opleggen. Die vrees is vooralsnog niet terecht. Wel is het zo dat de Belastingdienst het standpunt kan innemen dat een zzp’er geen ‘echte’ ondernemers is als blijkt dat hij zijn werkzaamheden teveel als werknemer heeft gedaan, waardoor hij eventueel toegepaste ondernemersaftrek moet terugbetalen. Maar die controle doet de Belastingdienst nu ook al en zal zoals gezegd na 1 januari 2025 niet opeens toenemen.

Nieuwe wet: VBAR
Op dit moment wordt er gewerkt aan een nieuwe wet, namelijk de wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en rechtsvermoeden (VBAR). Net als de Wet DBA heeft deze wet als doel om schijnzelfstandigheid te verminderen. Verschil ten opzichte van de manier waarop de Belastingdienst op dit moment arbeidsrelaties beoordeelt (‘alle omstandigheden van het geval’) wordt in het huidige wetsontwerp gesproken over de WZOP-toets. Bij deze ‘toets’ wordt gekeken naar de hoofdelementen W (van Werknemer) en Z (van Zelfstandige). Per hoofdelement wordt gekeken naar een aantal indicaties. Welke indicaties het meest aanwezig zijn, bepaalt of er sprake is van werknemerschap of werk als zelfstandige. Zodra de hoofdelementen W en Z in ‘evenwicht’ zijn, wordt gekeken naar het element OP (Ondernemerschap van de Persoon).

Hieronder een overzicht van de hoofdelementen en de bijbehorende indicaties.

WZOP-toets schematisch:

Naast de WZOP wordt in het concept-wetsvoorstel het rechtsvermoeden van werknemerschap ingevoerd. Dit betekent dat in het geval de zzp’er minder dan 33 euro per uur verdient, het voor die zzp’er makkelijke wordt om een arbeidsovereenkomst af te dwingen.

Wanneer de VBAR van kracht wordt is niet duidelijk, maar dat zal op z’n vroegst per 1 januari 2026 zijn.

Standpunt RMU
De RMU vindt het positief dat het actiever handhaven op schijnzelfstandigheid nu al tot gevolg heeft dat gevallen van duidelijke schijnzelfstandigheid worden stopgezet. Ondanks dat opdrachtgevers kritisch gaan kijken naar de arbeidsrelaties met zzp’ers, hopen wij dat dit niet tot gevolg heeft dat de ‘echte’ zzp’ers hun opdrachten verliezen en adviseert opdrachtgevers zich goed te laten informeren en niet op basis van onderbuikgevoel keuzes te gaan maken. Verder is de RMU benieuwd naar de definitieve uitwerking van de VBAR en hoopt dat met name de WZOP-toets ondernemers meer houvast zal bieden in het beoordelen van arbeidsrelaties. De RMU hoopt verder dat de aanpak van de Belastingdienst zich vooral richt op probleemgevallen, situaties waarbij er sprake is van onderbetaling en gedwongen zelfstandigheid en niet op opdrachtgevers en zzp’ers die te goeder trouw zijn en onbewust fouten maken.

Advies
Als u als opdrachtgever of als opdrachtnemer advies over dit onderwerp wilt, dan staan de adviseurs en juristen van de RMU graag voor u klaar. Houdt onze website in de gaten met actueel nieuws over dit onderwerp. Op onze website treft u ook de meest gestelde vragen over de handhaving van de Wet DBA.